Bitlis yöresi halk oyunlari çok zengin ve çesitlidir. Oyunlar genellikle halay yada bar seklindedir. Halay Bitlis'te "Berite" Adini alir. Alkusya, Süzme oyunu. Tringo halay türü oyunlardir. Bitlis bari , Asürme bar özelligi tasir.
Oyunlar kareografik düzenleri yönünden çesitlilik gösterir. Halay ve bar özelliklerine göre oyunlarin el tutuslari farklidir.
Örnegin Nare, Temiraga'da oyuncular birbirlerinin parmaklarini tutar. Himhimi'de kolkola girer. Barlarda eller kenetlenir. Düz halaylarda oyuncular birbirlerine sarilirlar.
BITLIS'IN HALK OYUNLARINDAN BAZILARI
Güvenk: Bu oyunun asil adi agir güvenk'tir. Bitlis'te gelinle damat dügüne, hatta gerdek gecesine kadar birbirlerini görmezler. Eskiden motorlu tasitlar olmadigi icin gelin damat evine atla veya yaya olarak getirilirdi. Bunun icin gelin yorgun olurdu. Bu arada gelinin yorgunlugu ve yabanci olusu nedeniyle oyun cok agir oynanir. Yani agir güvenk'de agir kelimesi cok agir oynanmasindan, güvenk ise gelinin güveye tanistirilmasindan meydana gelir. Son zamanlarda bu oyun sadece güvenk olarak söylenmektedir. Oyun gelin ile güveyi ailesini tanistirmayi amaçlar. Kadinlar karsilama biçiminde oynadigi gibi, karma olarak da oynanmaktadir. Halay türü bir oyundur.
Nare: Halay türündedir. Kadin erkek bagli diziliste oynanan agir ve yalin bir oyundur.
Tiringo: Ellerde kirmizi ve ak mendiller vardir. Mendiller sallanarak saga sola, ayaklar çapraz .atilarak oynanir yalniz .kadinilar yada yalniz erkekler arasinda oynandigi, gibi karma oilarakta oynanmaktadir.
Temiraga: Halay türünde çok yavas baslayip giderek hizlanan bir oyundur. Parmaklardan tutuiarak kizlar ve erkekler ayri olarak oynanir. Karma olarak da oynandigi görülür.
Dello: Birbirine karsi iyi geçimli olan köylerin birinde arasira bütün köylüler toplanip birlikte oyunlar oynarlardi. Bu oyunlara genellikle herkes katlirdi. Katilamayan kisiler zorla getirilirdi. Günlerden bir gün oyun yerine gelemeyen DELLO isimli birinin evine gidilir. O rahatsiz oldugu nedeniyle gelemedigini söyleyip onlara evinde bir oyun oynamayi teklif eder. Dello'nun teklifini kabul ederler. Oyun baslayinca hiç bilmedikleri, görmedikleri oyunla karsilasinca bu oyuna ismine hitaben Dello oyunu adini verirler. Erkekler oynar, kizlar da oynayabilir.
Dokuz Ayak: Bu oyunun esas orjinal ismi NEHPI'dir Oyunda ayagin dokuz defa sallanmasi, yani dokuz sayili bir oyun olmasi nedeniyle bu ismi almistir. Omuzlardan tutularak oynanan bu oyunda genellikle ayak figurleri ve ayaklardaki haraketlilik, canlilik önem tasir. Erkek oyunudur.
Harkusta: Dugun demek basladigi zaman bütün köy halki ve civar köyler oraya tasinir. Burada durup dinlenmeden, bikip usanmadan saatlerce oyunlar oynanir.Bu arada koyün delikanlilari ve: pala biyikli cengaverleri civardan gelen ve kendi köylerinde bulunan yetiskin kizlara kur yapmak isterler. Oyunlar içinde sertlik hakimdir. iki tarafa ayrilan genç1er sanki bir savas meydanindaymis gibi karsisindakine düsman gibi bakarak, müzigin ritmine uyarak kiran kirana bir gösteri yaparlar. Sert vurma ve vurulan ellerden ses çikarma kizlar arasinda çok ragbet görür. Oyunda tamamen sertlik ve ciddiyet hakimdir. Halk bu ayuna vurus ve darbe anlamina gelen Harkusta adini vermistir. Bir halk sözcügü alan harkusta ayni sekliyle günümüze kadar gelmistir.
Meyroki: Oyun benzetmeden baska bir sey degildir. Oyun figürlerine bakilarak ismini almistir.Meyroki oyununda, ileriye gidislerde düz bir gidis yerine önce saga dogru bir yürüyüs sonra sola dogru bir yürüyüsle yay çizilir. Bu sarhoslarin fazla içtikten sonra yolda yürümelerini andirir. Bunun için oyuna mey: içki, ro: yol ve -ki tamlama eki ile içki yolu anlamini tasiyan bir isim konulmustur. Meyroki oyunu için ikinci bir rivayet vardir. Meyroki oyununa konu olan Meyro adi cins isim bozmasindan meydana geimis bir kahramandir. Meyronun asil adi Meyrem'dir. Ama halk kolayiik olsun diye Meyrem'i Meyro diye çevirir. Meyro meydanda davul zurna çalinca köy delikanlilari ile birlikte kendinden geçer, kendinden degisik figürler katarak oyunlar oynar. Bu halkin çok hosuna gider herkesin dilinde Meyro'nun oyunlari vardir. Halk her seferinde Meyro'nun oynadigi oyunlar manasinda meyroki deyip geçer. Bu isim böylece günümüze kadar gelir. Hem kiz hem erkekler arasinda oynanir. Sertlik gostermez. Daha ziyade titreme ve gosteris oyunudur.
Sepe: Bu oyunun asil ismi Se- pi'dir. Se üç, Pi: ayak demektir. Bu üç ayak anlamindadir. Bu üç ayakta sag ayagin one dogru sallanmasindan sonra bir es yapip sol ayakla bir duraklama yapilir. Sonra yine sag ayagin üçlemesine geçilir. Bundan dolayi halk arasinda üç ayak anlamini tasiyan ve halay bö1gesi oyunlarinin bariz karakteristigini tasiyan bu oyuna Sepe denilmistir. Erkek oyunudur.
Garzane: Halay bolgesi karakteristik ayunlarindan alan halaya Bitlis'te Garzane denir. Bu oyun Bitlis'in bati kesiminde çok yayilmistir. Burasida Garzan denilen bolgeye yakin oldugu için orada yaygin bir oyun oldugu için bolgenin ismine hitaben Garzane adi verilmistir. Erkek oyunudur.
Pappori: Pappori genellikle ayak figürleriyle oynanan bir oyun oldugu için pappo: ayak, -i: ismin "i hali ve r. kaynastirma harfidir. Bütün figürler ayakta toplandigi için bu ismi almistir. Kisaca ayak oyunu anlaminda kullanilir. Erkek oyunudur. |
